Rijkswaterstaat IJsselmeergebied met lokatie
vrachtwagens op het Ketelmeer
lokatie
Achtergrond gederecreatiseerde zone IJsseloog
inleiding
In de monding van de IJssel, tussen Ketelhaven en Schokkerhaven, ligt IJsseloog. Bij Rijkswaterstaat Directie IJsselmeergebied beter bekend als de `Baggerspeciebergingslocatie Ketelmeergebied'. Een put met een inhoud van meer dan 20.000.000 kubieke meter, bestemd voor de opslag van zwaar verontreinigd slib uit de IJsselmond, het Ketelmeer en enige andere prioriteitsgebieden. IJsseloog zal over een periode van naar schatting tussen de 15 en 25 jaar met baggerspecie worden gevuld. In dezelfde periode wordt de lokatie aangekleed als een natuurlijk recreatiegebied, waarin zowel intensieve als extensieve recreatie mogelijk is. Daarmee wordt een indrukwekkend ingenieurswerk op een internationaal erkend traditioneel Nederlands werkterrein (baggeren, waterbouwkunde), op een zeer Nederlandse plek (tussen de Noordoostpolder en Flevoland) geofferd aan de waan van ontspanning en natuur.
kwaliteitsverschil
Het vermommen van een vuilstort tot natuurgebied is meer dan alleen ironisch. Als oplossing voor een door de internationale industrie (Rijn-IJssel) zwaar vervuild Ketelmeer is het depot doeltreffend, zelfs geavanceerd. De kwaliteit van het instromende slib in het gebied is de laatste jaren dankzij internationale verdragen aanzienlijk verbeterd. Voor de recreatie is het Ketelmeer nu vooral een doorgangsgebied: 78% van de watersport verblijft er niet. Geplande ligplaatsuitbreiding op drie lokaties langs de oevers (Schokkerhaven, Ketelhaven, Kamperhoek) zal ertoe leiden dat het Ketelmeer ook voor verblijfsrecreatie aantrekkelijker wordt. IJsseloog zal deel uitmaken van de IJsseldelta en ligt recreatiestrategisch tussen Schokkerhaven en Ketelhaven in. Het 13,5ha. (op een totaal van ruim 104ha.) metende voor intensieve recreatie gereserveerde gebied zou plaats moeten bieden aan 150 bungalows en 120 ligplaatsen. Ecologische en natuurtechnische randvoorwaarden moeten een natuurlijke inpassing van de recreatie in het gebied garanderen.
Een en ander neemt niet weg dat vanuit cultureel oogpunt het met een recreatiegebied optuigen van 's werelds grootste slibdepot een zwaktebod is. Het kwaliteitsverschil tussen de geïnvesteerde waterbouwkundige en ecologische kennis, en de fantasieloze en maatschappelijk onbetwiste recreatievoorziening is te groot. Industriële vervuiling maakt plaats voor culturele vervuiling.
derecreatisering
Voordat heel Nederland wordt gepromoveerd tot ontspanningsgebied zou men zich moeten bezinnen op culturele en economische vragen die een benepen lokaal belang overstijgen. Aan recreatiebestemmingen heeft ons land geen gebrek. Aan recreanten ook niet. Wel aan weerbarstige monumenten waarmee de politieke en sociale cultuur, waarin populisme en ondernemingszin een duivels pakt sluiten, wordt gekritiseerd.
Een monumentaal architectonisch-technologisch gebaar waarin we kunnen belijden dat we ons zeker een eeuw te laat realizeerden dat de natuur niet gebaat is bij een grootschalige lozing van cadmium, nikkel, lood, PCB's, pyreen, arsenicum, chroom, koper en zink, inspireert in het Ketelmeer tot niet meer culturele kritiek dan de enscenering van recreatie en natuur...
Het is niet aan de kunst om oplossingen voor maatschappelijke problemen te conceptualiseren. Nog minder is zij gediend met een zogenaamde vrijplaats van waaruit al haar articulatie per definitie slechts funktioneert bij de gratie van de splendid isolation: de museale mediale glans die vrijwel elke poging de kunst te engageren van haar onderhandelingsruimte en kritische reikwijdte ontdoet.
Aan de door mij voorgestelde ingebruikstelling van IJsseloog aan cultureel-technologisch onderzoek gaat een nieuwe schoonmaakoperatie vooraf: die waarbij dit kleine stukje nieuw land wordt gereinigd van de vervuiling die het nu al bedreigt: de homo recreans met de ruimteverslindende en -nivellerende industrie die hem creëerde.
mobilisatie
`Gederecreatiseerde zone IJsseloog' en `ijsseloog.nl' mobiliseert vrije intelligenties die ongeacht hun dagelijkse vorm van expressie en communicatie aan het project zullen bijdragen. Kennis uit bijvoorbeeld de ecologie, de (landschaps-)architektuur, de telekommunikatie, de chemische industrie, de cultuurkritiek en massacommunicatie wordt op het niveau van het project ingezet om de vraag naar technologische en culturele ontwikkelingen aan te scherpen. In redaktionele samenhang, soms in daadwerkelijke samenwerking, zullen de verschillende soorten kennis worden gepresenteerd aan geïnteresseerde partijen — aan de markt voor informatie.
ter plaatse
Op de Hanzeplaat (de oostelijke zandplaat van 13,5ha. waar nu de recreatieve functie is voorzien) wordt een verblijfs- en produktieaccomodatie gebouwd. Deze groeit mee met de vraag naar en het aanbod van de informatie die het project genereert.
de distributie van informatie
Een eerste vereiste voor deze overlevingsplek is een glasvezelnet of een satelietverbinding. De beslissende rol in het verleggen van de aandacht voor de plek naar een aandacht voor de plek als informatiebron begint met het distribueren van vitale informatie via het Internet en de telekommunikatienetwerken die dit op den duur zullen vervangen.